Zo groot als de menselijke behoefte is aan erkenning, zo diep is de krenking wanneer sprake is van afkeuring. Vooral wanneer de afkeuring komt van een dierbare, is de emotionele pijn nog heel lang voelbaar. Dit hartzeer kan zo indringend zijn, dat de mens iets moet verzinnen om het leed nog iets te kunnen verzachten.
Een bekende mentale truc heet in het psychologische jargon ‘rationalisatie’: een argumentatie wordt bedacht om de afkeuring te neutraliseren zoals bijvoorbeeld ‘Kees heeft het niet zo naar zijn zin op zijn werk; en die frustratie moet hij op de één of andere kwijt’ of ‘Irene is altijd in een slechte stemming als zij wat minder geslapen heeft; en dat begrijp ik wel’. De kern van deze redenatie is: het ligt niet aan mij dat ik word afgekeurd, maar aan de vervelende omstandigheden van de ander. Ingewikkeld genoeg is het feit dat de rationalisatie een kern van waarheid kan bevatten, maar meestal is het gewoon een handige manier om de persoonlijke aanval af te slaan. Een andere afweermechanisme, zoals de beroemde psycholoog Sigmund Freud het noemde, is die van de overdekking door het tegendeel: de emotionele pijn van afkeuring wordt omgezet in extra zorgzaamheid voor de kwetser met begeleidende gedachten als ‘nu het niet zo goed gaat met Kees, kan hij juist een extra lekkere maaltijd gebruiken’. Op deze manier kunnen haatgevoelens jegens de ander handig worden verdrongen. Nog een andere manier om de pijn van afkeuring te verzachten is door de emotionele pijn af te reageren op iets of iemand anders. Zo kan de hond een schop gegeven worden zonder dat het dier daar aanleiding toe geeft of krijgen aanwezige kinderen de volle laag zonder dat zij zich van enig kwaad bewust zijn. Op die manier verdwijnt de echte bron van het kwaad uit zicht door het vizier te richten op andere ‘kwaadwillenden’. Humor doet het ook altijd heel goed als middel om de pijn van afkeuring af te wenden. Gewoon met overgave beginnen te lachen en dan zeggen: ‘het is echt heel grappig als mensen zo wild om zich gaan slaan’. Pure ontkenning is misschien wel de meest gebruikte vorm van afweer als het gaat om emotionele pijn; en wordt vooral door mannen ingezet: ‘ik vind het helemaal geen probleem als Irene van zich afslaat; iedereen moet zich op zijn eigen manier kunnen uiten’. Wie vol overtuiging blijft geloven in het probleemloos samenzijn, zal ook daadwerkelijk minder last hebben van afkeuring.
Het verzachten van de afkeurings-pijn kan nog zo effectief zijn, de mens heeft altijd nog zoiets als een emotioneel geheugen. En als de afkeuring maar lang genoeg aanhoudt, dan knapt er iets van binnen. De psychische weerstand is dan eindelijk gebroken; en een golf van emotionele vermoeidheid overspoelt het gemoed. Dat is het begin van een depressie.
Er heeft nog niemand gereageerd op deze pagina.
RSS feed van de reacties op deze pagina | RSS-feed voor alle reacties