Wijnberg&WijnbergMedia

Het immuunsysteem, ook wel afweersysteem genoemd, beschermt het lichaam tegen infectieziekten zoals het Corona-virus. Het psychische afweersysteem beschermt de geest tegen ongewenste emoties (angst, depressie, boosheid), bijvoorbeeld als gevolg van de Corona-crisis.

Daarbij wordt alles aan psychische afweer uit de kast getrokken, met als topfavoriet: ‘overdekking door het tegendeel’. Voor iedereen die deze afweermechanismen in de gaten heeft, is het echt genieten geblazen; en dat vooral omdat het laat zien hoe mensen zichzelf heel behendig en creatief weten te immuniseren. De vraag is natuurlijk hoe psychisch afweer werkt. Welnu, de meest simpele vorm van afweer is die van ‘ontkenning’, eentje die vooral wordt gebezigd door mannen en te herkennen aan uitspraken als: ‘ik zie het hele probleem niet’ of ‘volgens mij is er niet echt wat aan de hand’ en ‘eerlijk gezegd heb ik mij nog nooit zo goed gevoeld’. Ontkenning neutraliseert dan wel de angst voor onheil, maar is wat moeilijk vol te houden tegenover de tsunami aan slecht nieuws en aanwezigheid van andere mensen die wel hun bezorgdheid uiten. Constructiever is het afweermechanisme van sublimatie, oftewel: het omzetten van angst en agressie in creatieve uitingen zoals: schilderen, muziek-maken, kleurige mondkapjes fabriceren, zingen op het balkon, lappendekens naaien of grappige videoboodschappen rondsturen. Aangezien dit soort uitingen maatschappelijk geaccepteerd zijn, kunnen ongewenste (maatschappelijke) uitingen zoals vechtpartijen tegen mensen die geen afstand houden worden gekanaliseerd. Dan nu de hierboven genoemde, zeer populaire, afweermechanisme van het overdekken door het tegendeel: hierbij wordt alles wat juist als zeer negatief wordt ervaren (beroerd toekomstperspectief) omgezet in het tegenovergestelde. Deze vorm is goed te herkennen in uitspraken zoals: ‘misschien moeten we wel eerst een flinke pas op de plaats maken om uiteindelijk toch weer vooruit te komen’ of ‘het heeft er toch alle schijn van dat de mens een zware crisis nodig heeft om eens goed te beseffen wat nu echt belangrijk is in het leven’ en ‘het kan natuurlijk helemaal geen kwaad om voor langere tijd in rustiger vaarwater te zitten; ik kom er anders ook niet echt aan toe om een goed te reflecteren op alles wat mij nu gebracht heeft tot waar ik nu ben’. Opvallend bij dit afweermechanisme is het wollig, filosofisch gekleurd taalgebruik, waarbij het evidente nadeel-van-alles met verbaal geweld in een positieve richting wordt geforceerd. Ook de uitvinding van de term ‘het nieuwe normaal’ suggereert iets positiefs, terwijl er eerder sprake is van ‘het gedwongen abnormaal’. Door veelvuldig woorden in de mond te nemen als ‘dankbaar’, ‘solidair’, ‘helden’, ‘kanjers’, ‘strijdvaardig’ en ‘doortastend’ spoelen we, voor even, de vieze smaak weg van de bittere werkelijkheid.

Het leven van voor de Coronacrisis lijkt nu een paradijs. Maar om niet in treurnis en zelfs depressiviteit te belanden, is het logisch dat de mens zijn psychische afweer in stelling brengt. Maar wat, zeker nu, niet te ontkennen valt, is dat vroeger alles beter was.