06 October 2008
Door: Jeffrey Wijnberg
Mensen kunnen veranderen. Verlegen mensen hoeven niet tot in de lengte van dagen als toeschouwer door het leven te gaan, maar kunnen het zichzelf eigen maken om extrovert en sociaal ondernemend te worden. Ook kunnen spilzieke mensen spaarzaam worden, criminelen tot inkeer komen, en zelfs hele volkstammen hun traditionele oorlogszucht omzetten in vredelievendheid.
De praktijk van alledag laat zien dat constructieve verandering meestal ingeluid wordt door dwingende omstandigheden, gevolgd door een persoonlijk wilsbesluit om te veranderen, oftewel: mensen veranderen niet omdat u dat zegt, maar alleen dán wanneer zij daar zelf een dwingende noodzaak toe voelen.
Een mooi voorbeeld van hoe verandering tot stand komt, is de actuele financiële crisis: veel mensen ervaren, door de dreiging van slechtere tijden, van één dag op de ander, een groter gevoel van tevredenheid met wat ze (nu nog) hebben. De dwingende omstandigheden (economische malaise) gevolgd door een persoonlijk wilsbesluit (het wordt tijd dat ik de tering naar de nering zet) maakt dat mensen hun levenshouding ingrijpend veranderen.
En zo is het altijd. Daarom is het voor mij, als psycholoog, telkens weer vermakelijk om te zien hoeveel tijd en energie mensen verspillen om anderen naar hun hand te zetten, zoals in het huwelijksleven: vrouwen zeuren hun mannen gek dat zij zich volwassener moeten gedragen, terwijl mannen, op hun beurt, hun vrouw proberen te overtuigen om minder kritisch te zijn. Het effect van deze instelling is altijd averechts: de bereidwilligheid om te veranderen neemt af, naarmate het gezeur toeneemt. En dat is logisch. Immers, wie aangesproken wordt met de tekst ‘jij moet veranderen’ zal dit ervaren als een motie van wantrouwen en vertalen in eigen teksten zoals: ik deug niet, ik ben niet goed genoeg, als ik niets doe, dan ben ik een nietsnut, en als ik wel wat doe, dan is mijn manier nooit de juiste manier. Zelfs met de toevoeging ‘ik bedoel het niet persoonlijk, maar het zit mij gewoon dwars’ zult u, als fanatieke anderenveranderaar, geen deuk in een pakje boter schoppen.
Natuurlijk heeft de anderenveranderaar altijd goede bedoelingen: hij wil dat zijn ouders meer betrokkenheid tonen en daarmee het onderling contact verbeteren, hij wil de alcoholistische buurman van zijn verslaving afpraten zodat zijn kinderen er niet zo onder lijden, of hij wil dat zijn collega meer discipline laat zien zodat de hele afdeling efficiënter draait. Maar, het zijn juist de goede bedoelingen van de anderenveranderaar die als dwingend en verstikkend ervaren worden, en dus als ongewenst.
Deze wetenschap is het fundament waarop mijn eigen werk als provocatieve psycholoog, en dus als anderenveranderaar, berust: door mensen vriendelijk doch dringend aan te moedigen zichzelf te blijven, en vooral niet te veranderen, zullen zij precies het omgekeerde doen. En na betaling is de veranderingsdrang compleet.
Auteur: Jeffrey Wijnberg
Originele publicatie: de Telegraaf
Datum: ma 06 okt 2008, 06:30