De tijdsgeest is veranderd. Was het ooit normaal dat kinderen hun mond hielden als volwassenen met elkaar spraken, tegenwoordig is het eerder omgekeerd. Ook was het vanzelfsprekend dat jongeren in de bus opstonden als ouderen instapten. Nu moeten ouderen, met gevaar voor eigen leven, een zitplek opeisen.
Het dagelijks contact is directer en informeler geworden. En dat heeft ook zijn voordelen, al was het alleen maar dat nieuwe vriendschappen gemakkelijker tot stand komen. Desondanks heerst er in Nederland een sfeer van hufterigheid. Daarom is het een goed idee om het vak omgangskunde op de basisschool te introduceren. Want, jong geleerd, is oud gedaan. Als de kinderen van nu worden onderwezen in sociaal gedrag, dan kunnen zij dat weer aan hun eigen kinderen doorgeven. Zo kan de neerwaartse spiraal van onfatsoen gekeerd worden. Nu is een deugdelijke opvoeding in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de ouders. Maar, aangezien hedendaagse ouders van een generatie zijn die grenzeloos zijn grootgebracht, is uit die hoek weinig heil te verwachten. Dan maar op school. En ik kan u verzekeren dat kinderen het maar wat prachtig zouden vinden om op speelse wijze kennis te maken met het oefenen in goede manieren. Onderwerpen als ‘tijdrekken voor het naar bed gaan’, ‘ongezellig doen aan tafel’ of ‘een puinhoop in je kamer’ zouden gretig aftrek vinden. Ook zou de jeugd er van genieten om rollenspelen op te voeren met thema’s als ‘brutaal-zijn het weer goedmaken’, ‘wat te zeggen als je een meisje/jongen leuk vindt’, ‘duidelijk praten’, ‘netjes groeten’, ‘anderen helpen’, ‘op je beurt wachten in de rij’ of ‘het geven van een compliment’. En om de zoetsappigheid te ondervangen kunnen tegendraadse stukjes worden gespeeld zoals ‘pesten en terugpesten’, ‘gillen en stampen in de supermarkt’ of ‘zeuren om zakgeld’. Helemaal leuk is het vertonen van DVD’s en films over volwassen mensen die zich misdragen. Beelden van wegpiraten, luidruchtige treinreizigers, hulpverleners die worden belaagd en agressieve ouders kunnen door de kinderen worden beoordeeld om vervolgens klassikaal met elkaar te praten over hoe het wel hoort. En als extra opdracht kunnen kinderen verhaaltjes en gedichten schrijven met titels als ‘dat heet liefde’, ‘mijn beste vriend’ of ‘gezellig thuis’, om wederkerigheid in de omgangsvormen te benadrukken. Met kleine spreekbeurten, waarmee leerlingen zich op een positieve en onderhoudende manier leren presenteren, is het lesprogramma ‘omgangskunde’ dan helemaal rond.
De maatschappelijke onvrede die zo vaak wordt beschreven, is in één zin samen te vatten: mensen voelen zich angstig, onveilig en wantrouwig omdat er een voortdurende dreiging is van agressie. Daarom kan deze onvrede alleen worden opgelost als we met elkaar een sfeer weten te creëren van vertrouwen en wederzijds respect. Het zijn mooie woorden, die alleen perspectief bieden als kinderen de kunst van goede omgang leren verstaan.