Wijnberg&WijnbergMedia

Overspannenheid is in onze huidige samenleving een veel voorkomende kwaal. Het is een nare psychische aandoening, vooral omdat het herstel al gauw een jaar duurt. Voor de argeloze buitenstaander is er doorgaans weinig ziekelijks aan de overspannen persoon te ontdekken.

Het is de patiënt niet aan te zien dat hij lijdt aan lusteloosheid, gebrek aan concentratie, emotionele leegheid, overgevoeligheid voor drukte en in het bijzonder: een verlammende weerzin tegen verplichtingen. De buitenwacht reageert daarom al gauw met indirecte verdachtmakingen van aanstellerij (‘waar kunt u het dan zo moeilijk mee hebben’). Dit gegeven maakt één ding heel duidelijk: de ernst van de kwaal is alleen te bevatten voor eenieder die zelf een periode van overspannenheid heeft meegemaakt. Voor de patiënt zelf is het zaak om te bevatten hoe hij geestelijk zo verzwakt is geraakt.Bedrijfsartsen, reïntegratie-experts en andere lieden die er belang bij hebben om de patiënt weer snel in het arbeidsproces te loodsen, hanteren clichématig de verklaring van overbelasting: ‘uw mentale veerkracht is gebroken omdat u meer van uzelf gevraagd heeft dan u aankunt.’ Een minder perfectionistische instelling in combinatie met een lichter takenpakket zou dan de oplossing zijn. Maar, in mijn dertig jaar ervaring als psycholoog is nog nooit een eerzuchtig mens door hard te werken over de kling gejaagd. Ook is het te simplistisch om te denken dat overspannenheid een logische reactie is als gevolg van een tumultueuze levensfase (‘u heeft ook wel veel meegemaakt, zeg’). Nee, één van de belangrijkste oorzaken van overspannenheid is langdurige en subtiele krenking. Opvallend en vervelend is dat de overspannen patiënt zich vaak niet eens bewust is dat hij, stelselmatig, door anderen verbaal getreiterd wordt. Maar, het onderbewuste registreert elke krenking als een nijvere boekhouder, waardoor uiteindelijk de spreekwoordelijke gifdruppel de afvalemmer doet overlopen. Het ego breekt (decompenseert) als beschermingsreactie tegen nog meer schadelijke prikkels van buitenaf. Zo bekeken is een toestand van overspannenheid een gezonde (lichamelijke) reactie op een ongezonde (relationele) situatie. Een andere belangrijke oorzaak van overspannenheid is een sluimerende verlatingsangst. Deze verlatingsangst kan betrekking hebben op de eigen partner (hoe lang houdt hij het nog met mij uit) of de heimelijke wens om de eigen partner zelf te verlaten (hoe lang hou ik het nog met hem uit). Evengoed kan de scheidingsangst betrekking hebben op een gevoelde dreiging van verlies van werk en inkomsten, waardoor de zekerheid van het bestaan helemaal op losse schroeven komt te staan. En als er iets is dat het lichaam en de geest uitput, dan is het wel een aanhoudende emotionele toestand van zorg en angst.Natuurlijk, de moderne maatschappij is er één waarin mensen op hun tenen moeten lopen om het hoge tempo van vernieuwende veranderingen bij te benen. Maar, het is niet de druk van veeleisendheid waaronder de mens bezwijkt. Nee, het is veeleer het totale gebrek aan genegenheid dat de mens nekt, als waarschuwing voor hem om zich op zijn relaties te bezinnen.

Auteur: Jeffrey Wijnberg
Originele publicatie: de Telegraaf
Datum: zo 19 aug 2007, 19:37